De Staat van het Archief

Voorafgaand aan het transport naar Leiden op 15 februari, is het archief van Jan Wolkers rudimentair beschreven en in omslagen en dozen geplaatst. Zeventig dozen met originele typoscripten van zijn literaire werk, correspondentie, foto’s en vele andere persoonlijke zaken, staan nu klaar in de kluis van de bijzondere collecties van de UBL om verder verwerkt te worden. In de komende maanden zal met de hulp van twee studenten Nederlands het archief in zijn geheel nog eens doorgenomen en herordend worden, waarna een definitieve inventaris wordt opgesteld. Tegen het einde van 2019 moet het archief door bezoekers te raadplegen zijn.

Archiefdozen klaar voor transport te huize Pomona

Wolkersarchief op Texel

Het archief bevond zich, toen het nog in huize Pomona op Texel was, in verschillende vertrekken. Per vertrek zijn alle aanwezige kasten en dozen doorgenomen en is relevant materiaal klaargemaakt voor transport. Elke map is ter plekke genummerd en kreeg een korte beschrijving om zo een ruwe inventaris te hebben van wat er naar Leiden zou worden vervoerd. Het resultaat van deze on-site beschrijving wordt nu gebruikt als basis voor verdere bewerking en inventarisatie van het archief. Het literaire deel van het archief is al deels voorbewerkt door Karina Wolkers, waardoor de stukken van de nodige context zijn voorzien. Karina was nauw betrokken bij het werk van Jan en heeft materiaal en objecten die hij gebruikte voor zijn romans, geplaatst bij de bijbehorende typoscripten.

Pop-up tentoonstelling met vroege typoscripten en Wolkers’ eerste typemachine

Catalogisering

Het bestaande overzicht dat werd vervaardigd op Texel geeft nog niet alle geheimen die in de archiefdozen schuilen prijs en is onvoldoende om onderzoekers en geïnteresseerden toegang te geven tot het archief. Wel is het een uitstekende basis voor de verdere bewerking. Deze basis maakt het mogelijk reeds een grove indeling te maken in verschillende categorieën: personalia (o.a. diploma’s), algemene correspondentie, literair (o.a. typoscripten), beeldend (o.a. ontwerptekeningen), affiches, documentatie (o.a. interviews, kritieken en scripties), foto’s en overig. Bij het doornemen van de stukken binnen deze categorieën zal allicht tot noch toe onbekend materiaal naar boven komen. Gelukkig heeft Karina een sterk geheugen en zal zij een belangrijke steun zijn bij de verdere bewerking van het archief.

Tekeningen

Behalve het archief is ook een groot aantal tekeningen van Jan Wolkers naar Leiden gekomen. De meer dan 200 schetsen, studies, zelfstandige tekeningen en aquarellen, zijn opgeborgen in daarvoor bestemde laden in de geklimatiseerde magazijnen van de Universitaire Bibliotheken Leiden. De meeste tekeningen dateren uit de eerste decennia van Wolkers loopbaan, die zijn aanvang nam in de oorlogsjaren. In die tijd werkte Wolkers geregeld bij Ars Aemula Naturae, het Leidse kunstenaarsgenootschap. Uit deze tijd dateren landschappen uit de omgeving van Leiden en Oegstgeest en een aantal indringende zelfportretten. Later bezocht Wolkers de Rijksacademie in Amsterdam, waar hij talloze figuurstudies maakte. Na zijn huwelijk in 1947 en de geboorte van zijn eerste kinderen (van 1948 tot 1953) werd ook het huiselijke leven een bron van motieven. Interessant zijn verder de ontwerpen die hij voor zijn beeldhouwwerken maakte en de landschappen waarin langzaam de doorbraak van de abstractie is te volgen. Wolkers verruilde in de 60er jaren het tekenen voor het schrijven, maar pakte het weer op aan het einde van zijn carrière toen het schilderen hem te zwaar werd.

Restauratie, opslag en catalogisering

Berging, restauratie en ontsluiting, het zijn de stappen die elke nieuwe collectie in de bibliotheek moet doorlopen. Dankzij Wolkers zorgvuldige bewaardrift daar waar het zijn eigen werk betrof, zijn de tekeningen over het algemeen in een goede conditie. Voor zover dat niet het geval is, staat in de komende maanden een restauratietraject gepland. Kleine scheuren, vouwen, overmatige bobbelingen in het papier zullen worden aangepakt en zo goed mogelijk worden hersteld. Voor deze werkzaamheden is een extern restauratiebureau ingeschakeld, dat ervaren is in de behandeling van tekeningen. De tekeningen worden geborgen in omslagen en vervolgens in zuurvrije dozen. Tegelijkertijd worden de tekeningen in woord en beeld ontsloten in de catalogi van de bibliotheek. De rudimentaire ordening die Karina Wolkers de afgelopen jaren aanbracht, zorgt ervoor dat de onderwerpen van Wolkers’ tekeningen en hun dateringen geen al te grote raadsels oproepen. Deze hele werkwijze zal tot in de zomer duren, waarna de tekeningen voor iedere belangstellende oproepbaar zijn op deze website en op termijn in de Digital Collections van de Universitaire Bibliotheken Leiden of te bekijken in de leeszaal van de bibliotheek.