Bij de bewerking van het archief van Jan Wolkers zijn meerdere mensen betrokken. Een van hen is Nathalie Haak, studente Nederlandse Taal & Cultuur. In de afgelopen maanden heeft zij zich gericht op de brieven aan Jan Wolkers, voornamelijk fanmail, en de posters en affiches in het archief. Hieronder geef zij een indruk van haar reis door het archief tot nu toe en haar kennismaking met de persoon Jan Wolkers.
Auteur
Tijdens mijn middelbare schooltijd heb ik meerdere literaire werken gelezen van zowel bekende als minder bekende auteurs. Waaronder uiteraard W.F. Hermans, Maarten ’t Hart, Harry Mulisch, en Jan Wolkers. Ik zal niet ontkennen dat Wolkers me in het bijzonder was opgevallen door de manier waarop hij in zijn boeken schreef over seks. Waarschijnlijk heeft hij zijn bekendheid daar ook grotendeels aan te danken. Ik was redelijk op de hoogte van de werken die hij door de jaren heen had geschreven en boeken als Een Roos van Vlees, Kort Amerikaans en Terug naar Oegstgeest waren mij dan ook niet onbekend. Bij aanvang van mijn werkzaamheden aan het archief kende ik eigenlijk alleen de romans van Wolkers. Het leek me interessant om me verder te verdiepen in zijn persoon en het werken aan zijn archief gaf daar gelegenheid toe. Inmiddels realiseer ik me dat ik al die tijd met een beperkte blik heb gekeken naar één van de bekendste auteurs van de moderne Nederlandse literatuur.
Brieven
Op mijn eerste werkdag in het Wolkersarchief werd me duidelijk hoe groot de persoonlijke en literaire nalatenschap van Wolkers is. De hoeveelheid dozen was overweldigend om te zien en tegelijkertijd heel bijzonder, omdat het Wolkers’ eigen wens was zijn archief in Leiden onder te brengen. Ik begon met de verwerking van de algemene correspondentie, die loopt van 1980 tot 2007. Dit zijn brieven die Wolkers heeft ontvangen van verschillende mensen, waaronder vrienden en fans, organisaties en verenigingen. De eerste week heb ik het jaar 1980, dat meer dan 100 brieven omvat, gearchiveerd. Regelmatig werd me gevraagd of me nog bijzondere dingen waren opgevallen en in eerste instantie was dat een vraag die moeilijk te beantwoorden was. Naarmate mijn werk vorderde en ik inmiddels bij 1984 was aangekomen, begonnen bepaalde zaken mij wel op te vallen. Er bestond een echte fancultuur rondom Jan Wolkers. Hij ontving regelmatig brieven van scholieren die vragen voor hem hadden voor schoolopdrachten, maar het kwam ook veel voor dat Wolkers brieven ontving met heel persoonlijke vragen of meer uitzonderlijke voorstellen. Een goed voorbeeld hiervan is een brief van een achttienjarig meisje dat voorstelde om als au pair bij het echtpaar Wolkers te komen werken, zodat Jan en Karina niet steeds zelf hoefden te koken en iets zonder de kinderen konden ondernemen. Een andere fan van Wolkers schreef hem met de mededeling dat hij liefhebber is van zijn werken en dat hij veel waardering voor hem heeft als persoon. De brief wordt afgesloten met de vraag of Wolkers hem misschien 5.000 gulden kon lenen om boodschappen te doen en het huis te kunnen betalen. Weer een ander vroeg zich af of Wolkers nog wel gek was op zijn vrouw Karina, want hij vond het ‘een ontzettend lekker wijf’ en voegde bij de brief een naar eigen zeggen mislukt zelfportret. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van leuke en bizarre brieven die Wolkers toegestuurd kreeg. De correspondentie laat zien dat Wolkers voor veel mensen niet zomaar een auteur was. Fans wilden zo veel mogelijk over hem weten en in sommige gevallen zo dicht mogelijk bij hem komen.
Posters
Na enkele weken bezig te zijn geweest met de algemene correspondentie kreeg ik ter afwisseling ook de posters en affiches toebedeeld. Posters voor evenementen met Wolkers en over nieuwe uitgaven, maar ook ontwerpen van Wolkers zelf voor politieke affiches. Vooral die laatste maakten indruk op mij omdat ze voor een deel duidelijk laten zien wie Wolkers was en wat hij belangrijk vond. Wolkers was politiek zeer geëngageerd. Dat had ik deels al opgemaakt uit de algemene correspondentie die ik aan het archiveren ben, want hij ontving meerdere malen brieven van onder andere het Comité Olympische Spelen & Mensenrechten en het Nederlands Auschwitz Comité. Maar zijn ontwerpen voor politiek geladen posters over onderwerpen als apartheid en de Vietnamoorlog zijn een bewijs van zijn politieke en maatschappelijke betrokkenheid. Een kant van Wolkers die ik tot nog toe niet kende, waardoor hij voor mij nu meer is dan alleen auteur.
Mens
Dankzij het werken in zijn archief ben ik Wolkers beginnen te ontdekken als echt mens met interesses, maatschappelijk betrokken, met veel vrienden en fans. Het werk is meer dan alleen stukken archiveren. Je bent bezig met de spullen van een persoon en daardoor bouw je in zekere zin ook een band op ook al heb je hem of haar nooit gekend. Ik heb Wolkers al wat beter leren kennen en ik kijk uit naar wat ik nog meer zal tegenkomen, want mijn reis door het archief van Jan Wolkers is voorlopig nog niet voorbij.